baksteen algemeen
Laatst bijgewerkt: 27-12-2025
Definitie
Een baksteen is een uit klei gebakken steen die wordt toegepast als bouwmateriaal voor onder meer muren en bestratingen.
Omschrijving
Bakstenen zijn al duizenden jaren een fundamenteel bouwmateriaal, met de oudste toepassingen daterend van ongeveer 5000 v. Chr. in Mesopotamië. Ze staan bekend om hun duurzaamheid, lange levensduur en weerbestendigheid, waardoor ze breed inzetbaar zijn in zowel traditionele als moderne architectuur. De uiteindelijke eigenschappen zoals kleur, textuur en maatvastheid van een baksteen worden bepaald door de specifieke samenstelling van de klei en het bakproces.
Productieproces van bakstenen
Het productieproces van bakstenen begint met de winning van klei, vaak afkomstig uit uiterwaarden van grote rivieren. Deze klei wordt gemengd met water en eventuele toevoegstoffen zoals zand of metaaloxiden om de gewenste eigenschappen en kleuren te bereiken. Na het homogeen maken van de kleimassa door kneden en malen, wordt de steen gevormd. Vorming kan handmatig gebeuren voor handvormstenen, machinaal in vormbakken voor vormbakstenen, of via een strengpers voor strengpersstenen, waarbij een continue streng klei wordt afgesneden.
De gevormde, nog ongebakken stenen, ook wel 'groene stenen' genoemd, worden vervolgens zorgvuldig gedroogd in droogkamers. Hierbij worden temperatuur en vochtigheid nauwkeurig geregeld om krimpscheuren te voorkomen. Het bakken vindt plaats in ovens, historisch in veldovens of ringovens, maar tegenwoordig vaak in continu brandende tunnelovens, bij temperaturen tussen de 850 en 1200 °C. Door het bakken verglazen de zandkorrels in de klei, wat resulteert in een harde, duurzame steen. De oventemperatuur en kleisamenstelling beïnvloeden de uiteindelijke kleur; ijzerhoudende klei bakt rood en kalkhoudende klei geel. Na het bakken worden de stenen gesorteerd op basis van hardheid en kleur.
Soorten en Toepassingen
Bakstenen zijn verkrijgbaar in een breed scala aan soorten, gekenmerkt door hun productieproces, afmetingen, textuur en kleur. Typen die gebaseerd zijn op het vormingsproces omvatten handvormstenen (met een generfde, onregelmatige structuur), vormbakstenen (strakker gevormd) en strengpersstenen (vaak gladder, hoekiger en eventueel geperforeerd).
Wat toepassingen betreft, worden bakstenen vaak onderverdeeld in gevelstenen (voor zichtbaar metselwerk, ter bescherming tegen weersinvloeden en voor esthetiek), snelbouwstenen (veelal voor binnenmuren) en straatbakstenen of klinkers (voor bestratingen). De afmetingen van bakstenen variëren per regio en zijn vaak gestandaardiseerd. In Nederland zijn waalformaat (circa 210 x 100 x 50 mm) en dikformaat (circa 210 x 100 x 65 mm) veelgebruikt. Andere bekende formaten zijn vechtformaat (circa 210 x 100 x 40 mm) en Hilversumsformaat. Bakstenen worden verwerkt in diverse metselverbanden, zoals halfsteensverband, kruisverband en Vlaams verband, die zowel de constructieve integriteit als het esthetische patroon van een muur bepalen.
Gebruikte bronnen: